Redacteur: Antrude Oudman

Het lerarentekort is een probleem dat vaak voorbij komt. Lisa wijst erop dat dit al jaren voorspeld werd - en onder andere door haarzelf continu werd aangekaart toen ze lobbyist was bij de Algemene Onderwijsbond. “Vorige kabinetten wisten dat er tekorten kwamen, maar er gebeurde niets. Dat is politieke onwil.” Het huidige kabinet komt wel degelijk met geld en probeert de werkdruk tegen te gaan door onder meer de ‘werkdrukmiddelen’ en de zij-instroomregeling. “Maar je bent te laat. En zo gaan wij continu met onderwijs om. Pas als het water door de dijk sijpelt komen er maatregelen, terwijl aan die steeds slechter wordende dijk niets wordt gedaan.”

Wensenlijstje

Wat is de wortel van het probleem? “Het heeft te maken met zeggenschap, met zelf in je klas en school als professional de dienst uitmaken. Waarom worden mensen docent? Omdat ze kinderen vaardigheden willen bijbrengen.” Maar inmiddels wordt elke docent links en rechts op de vingers gekeken. Eerlijk: “Daar zijn wij als Tweede Kamer ook schuldig aan. We zijn steeds meer bezig met het lesprogramma. Politici zien vaak problemen, bijvoorbeeld dat kinderen ongezond eten en denken na over wie dat moet oplossen. Scholen! Want wij gaan – terecht – niet over wat thuis achter de voordeur gebeurt, maar bekostigen wel het onderwijs. En dan komt elke politicus met een wensenlijstje en zadelt het onderwijs met extra werk op en minder zeggenschap en autonomie.”

Daarom is de onderwijscommissie in de Tweede Kamer bezig met de overkoepelende discussie over het onderwijscurriculum. Het totaalplaatje, zodat het onderwijs niet telkens taken erbij krijgt. “Eén op de vier leerkrachten verlaat binnen vijf jaar het onderwijs. We hebben 83.000 mensen in Nederland die een onderwijsbevoegdheid hebben, maar niet voor de klas staan. Dat heeft ermee te maken dat je meer kunt verdienen met ander werk, maar mensen geven ook aan dat ze hun werk in het onderwijs niet meer konden doen.”

Ongelijkheid tussen jongeren?

De meeste PerspectieF’ers studeren of hebben gestudeerd en afschaffing van het leenstelsel is dan ook een groot thema. “Ik begrijp de aandacht. Maar als je kijkt naar heel Nederland zijn de jongeren die geconfronteerd worden met het leenstelsel wel de bevoorrechte jongeren. Ze leven gemiddeld zes jaar langer dan jongeren die niet studeren en vijftien jaar langer in gezondheid. En als ze een paar jaar hebben gewerkt maken ze nog énige kans op de woningmarkt. Het is scheef dat bijna alle campagnes, acties en mails die ik van jongeren krijg over het leenstelsel gaan. Het leenstelsel vergroot niet de ongelijkheid tussen jongeren maar tussen studenten. Het is het probleem van de helft en van het bevoorrechte deel van de jongeren.”

GroenLinks kwam daarom met het idee voor een startkapitaal. Lisa benadrukt dat in een eerlijker stelsel van studiefinanciering de ongelijkheid in Nederland niet groter mag worden. “Dus als je iets doet voor jongeren die studeren, moet je ook iets doen voor jongeren die niet studeren. Sommige jongeren zijn gewoon beter met hun handen, of hebben om een andere reden vroegtijdig het onderwijs verlaten. Het gemiddelde bedrag van de basisbeurs moet er ook zijn voor hen. Misschien voor de koop van een eerste huis of voor een eigen bedrijfje.”

Als je kijkt naar heel Nederland zijn de jongeren die geconfronteerd worden met het leenstelsel wel de bevoorrechte jongeren

Belevingswereld

Dat we jongeren op het praktijkonderwijs of jongeren die niet studeren, niet zien betekent niet per se dat we ze niet willen zien. En dat geldt ook voor andere jongeren. “Jongeren in een gesloten instelling of jongeren met problemen thuis moet je actief opzoeken. Voordat ik woordvoerder jeugdzorg werd wist ik ook niet van de grote ellende. Uithuisplaatsing is nu actueel vanwege het toeslagenschandaal, maar niemand heeft het over de andere 40.000 kinderen die uit huis zijn geplaatst. Ik voelde me vier jaar een roepende in de woestijn. Het is zuur dat er zo’n schandaal voor nodig was.”

Dan is het probleem de belevingswereld van de vooral hoogopgeleide mensen in ons politieke stelsel, zeg ik. “Dat vind ik een scherpe analyse. Je komt over het algemeen niet in politiek Den Haag als je niet goed kunt lezen en schrijven of niet hebt gestudeerd, of als jij moeite hebt mee te komen met de samenleving of een zware of meervoudige handicap hebt. Politici moeten daarom actief voorkomen dat ze altijd in Den Haag zitten. Je hebt de plicht mensen actief op te zoeken. We zijn hartstikke druk en ik vind heftige gesprekken met jongeren in de jeugdzorg óók moeilijk. Maar het is wel nodig om ons werk goed te kunnen doen.”

Waardering

Ik vraag naar haar dromen. “Waardering voor beroepsonderwijs, dat de allerbeste docenten daar lesgeven. Wat me bijvoorbeeld opvalt aan de ouderbijdrage is dat havo of vwo veel vaker op pad gaat en buitenlandse uitstapjes heeft. De ouderbijdrage is hoger. En bij vmbo zit een simpel uitstapje naar iets in de buurt. Alleen al dan merk je onze waardering voor mensen met een beroepsopleiding.”

Ook oud-Kamerlid Eppo Bruins streed voor ChristenUnie tegen de lagere waardering voor beroepsonderwijs. Spreek niet van hoger- en lageropgeleiden, zegt Lisa. “Taal doet wat met je en drukt waardering uit. Ouders worden boos dat hun kind vmbo-advies krijgt. Aanpakken van kansenongelijkheid betekent juist dat we beroepsonderwijs meer waarderen, dat je met trots naar het vmbo kan gaan. Als iemand een vakman of vakvrouw is: ga doen wat je zo goed kunt en waar je passie ligt!”

Vooruitblik

Minister van Onderwijs Arie Slob trok 8,5 miljard euro extra uit voor het onderwijs. Tijdelijk geld, benadrukt Lisa, omdat het kabinet geen voorschot wilde nemen op volgende kabinetten. Van structureel extra geld kunnen extra docenten worden aangenomen en salarissen stijgen, maar van tijdelijk geld profiteren bijvoorbeeld bijlesinstituten. “En voor onderwijsbeleid voor de komende jaren moeten we wachten op de onderhandelingen. En je hebt daarin ook de VVD die niet wil investeren in onderwijs. Het VVD-verkiezingsprogramma gaat het alleen over excellent onderwijs, wat de ongelijkheid juist vergroot.”

Daarbij komt: er is een heel stelsel van bestuursorganen dat het onderwijsgeld uitgeeft. Hoe gaat de samenwerking in dat stelsel? Het is lastig dat zorg en onderwijs twee verschillende potjes zijn, zegt Lisa. Want vooral de kwetsbaarste kinderen zijn hier de dupe van. “Juist kinderen die al een beperking hebben, die begeleiding of extra aandacht nodig hebben, hebben zoveel baat bij goed onderwijs! En dat vinden we allemaal, maar gemeenten hebben geen geld en vinden dat scholen moeten betalen, scholen moeten de eindjes aan elkaar knopen, samenwerkingsverbanden hebben ook moeite. Er zit een groot gat tussen zeggen dat deze kinderen prioriteit verdienen, en zorgen dat de financieringsstroom makkelijker gaat.”

Als je iets doet voor jongeren die studeren, moet je ook iets doen voor jongeren die niet studeren

PerspectieF

Wat kan PerspectieF oppakken? “Een docent op een praktijkschool zei: Lisa, zorg dat deze kinderen voldoende aandacht krijgen, want deze kinderen krijgen later de keuze of ze de rest van hun leven wc’s schoonmaken tegen minimumloon of door een leuk klusje met meer status en geld de criminaliteit in getrokken worden. Dat vond ik heftig. Ik weet wel wat mijn keuze zou zijn! Het maakt uit welke kansen wij mensen geven, voor henzelf én voor de samenleving! Daarom is het zo belangrijk dat we als mensen elkaar blijven tegenkomen.”

Dit artikel komt uit de editie onderwijs, de eerste editie van 2022. Deze is hiernaast volledig te downloaden. Reageren? Mail naar perspex@perspectief.nu.