Ongeveer in deze bewoordingen kwalificeerde Hubert Védrine, de Franse minister van Buitenlandse Zaken, de houding die de Verenigde Staten na de aanslagen van 11 september in de wereldpolitiek hebben aangenomen.

Weg internationale eensgezindheid, weg Atlantische samenwerking?

Het lijkt er verdacht veel op. In zijn State of the Union (soort republikeinse variant van de Troonrede) wijdde Bush op fanatieke wijze uit over de ‘As van het Kwaad’, welke door de VS bestreden dient te worden. Met deze As bedoelde hij de landen Irak, Iran en Noord-Korea, welke het internationaal terrorisme zouden steunen en zich allen toe zouden leggen op de verwerving van vernietigingswapens die de VS bedreigen. De VS trekken met deze benadering duidelijke een eigen spoor: ze neigt er al langere tijd naar alle mondiale kwesties op een unilaterale manier te benaderen. In retrospectief was het inroepen van artikel 5 van het NAVO-verdrag slechts van geringe betekenis: de VS informeren haar bondgenoten over de mate waarin hulp gewenst is, en bepaalt zelf de agenda. Praktische hulp wordt hoogstens aanvaard voor een enkele vredesmissie in Afghanistan.

Vervreemding tussen de Atlantische bondgenoten is nu het gevolg. Europese bewindslieden zetten openlijk vraagtekens bij de unilaterale Amerikaanse koers, en wijzen daarbij op het eenzijdig opzeggen van het ABM-verdrag, Kyoto, de biologische wapenconventie en het niet toetreden tot het Internationaal Gerechtshof etc. Als antwoord maken de Amerikanen schimpende opmerkingen over de militaire onmacht van het verdeelde Europa, en maken duidelijk dat de VS nu eenmaal weinig heeft aan bondgenoten die op militair-technologisch gebied zover achterlopen.

Het is zaak dat Europa zich niet mee laat slepen in de op hol geslagen molen van het Amerikaans buitenlands beleid. Ze zal in onderling overleg haar eigen agenda en prioriteiten vast moeten stellen in de strijd tegen het terrorisme. Het is echter ook zaak dat het proces van transatlantische vervreemding een halt wordt toegeroepen. Zonder de steun van de VS verliezen veel internationale organisaties als de VN, de NAVO en de OVSE veel van hun betekenis. De basis van transatlantische samenwerking dienen de gemeenschappelijke waarden van de bondgenoten te zijn, en niet een bepaald arsenaal aan modern wapentuig.

Maar hoe zegt men dat op simplistische wijze, zodat ook Amerikaanse politici het begrijpen?

Door Benjamin Anker