Natuurlijk is het bijzonder jammer dat de ChristenUnie verloren heeft en is het maar zeer de vraag wat de LPF en zijn bewindslieden gaan doen. Maar er zijn een aantal hele hoopgevende geluiden uit het kabinet te horen. De belangrijkste daarvan is de favoriete term van onze nieuwe minister-president: verantwoordelijkheid. Balkenende gebruikt de term zo vaak dat het bijna vermoeiend wordt. Verantwoordelijkheid van burgers, de verantwoordelijkheid van de politiek, de verantwoordelijkheid van het kabinet. Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen.

Dat laatste is nu juist één van de kernpunten van de christelijke politiek. Erkennen dat een samenleving is opgebouwd uit verschillende kringen of groepen met ieder hun eigen verantwoordelijkheid. Burgers, maatschappelijke organisaties, verenigingen, kerken, bedrijven, overheden enz. En binnen de eigen kringen hebben mensen en instanties de vrijheid om die eigen verantwoordelijkheid vorm te geven. Dankzij het CDA en mede dankzij Balkenende - die jarenlang ondergedompeld is in het denken in termen van ‘soevereiniteit in eigen kring’, subsidiariteit en gespreide verantwoordelijkheid – vinden dergelijke concepties nu hun weerklank in het kabinetsbeleid. In zijn boek Anders en beter werkt Balkenende bovenstaande begrippen uit onder het veelzeggende kopje het primaat van de samenleving. Hij komt met concrete beleidsvoorstellen om een aantal sectoren meer beleidsvrijheid te geven.

Het kabinet zit in ieder geval deels op deze lijn. Twee voorbeelden. Deze week riep minister Bomhof dat ziekenhuizen meer vrijheid moesten krijgen om hun eigen beleid uit te stippelen. Van der Hoeven – minister van onderwijs – liet weten dat ze het als haar belangrijkste taak ziet om scholen meer vrijheid te geven. Meer vrijheid in de besteding van het gekregen geld, in het bepalen van werktijden en in het vormgeven van de inhoud van het onderwijs. Als mensen klachten hebben, vindt Van der Hoeven, moeten ze maar naar de directie of het schoolbestuur.
De ChristenUnie mag wat dit betreft haar petje afnemen voor het CDA en haar leider. “Onderscheiden verantwoordelijkheden” is een grondmotief van de ChristenUnie, maar in de uitwerking daarvan is de partij daar vaak een beetje verlegen mee. In publicaties en met name in de politieke praktijk is de ChristenUnie geneigd teveel oplossingsgericht te denken vanuit de overheid.

De ChristenUnie mag dus best blij zijn met de verkiezingsuitslag in die zin dat het CDA sterk is geworden en handen en voeten kan geven aan een van de belangrijkste kernpunten van christelijke politiek.
Tegelijkertijd geeft de positie van het CDA de ChristenUnie-fractie aangrijpingspunten om het kabinet kritisch te volgen. Want de overheid moet bijvoorbeeld ook verantwoordelijkheid nemen als het gaat over milieu of wereldwijde armoedebestrijding. Hopelijk gaan we vier mooie jaren tegemoet waarin ChristenUnie en CDA elkaar opscherpen in de bezinning op en de praktijk van ‘onderscheiden verantwoordelijkheden’.

Door Cors Visser