Het interessantste is wellicht dat dit grondwettelijk document verworpen is door twee landen die niet alleen behoren tot de oorspronkelijke zes stichters, maar sinds jaar en dag ook heel verschillend aankeken tegen de aard van de Europese integratie. Kort gezegd: Frankrijk zag de Europese Unie als een verlengstuk van la gloire de France, Nederland als een bovennationaal kader, waarin het met de groten op gelijke voet kon meepraten. Het is duidelijk dat de Europese Unie de grenzen van haar legitimiteit heeft bereikt.

Het referendum heeft in elk geval voor een zeer levendig debat gezorgd, waarin zin en onzin elkaar afwisselden. Dat gold ook deze krant. In een van de commentaren kwam ik een redenering tegen die wel enige kritische reflectie verdient. In dat commentaar werd een ja-stem onder meer als volgt beargumenteerd: ,,Niet een christelijke natiestaat, maar een geseculariseerde omgeving is de natuurlijke leefwereld die christenen in de Bijbel is voorzegd.'' Ook werden heronderhandelingen afgewezen, omdat het niet realistisch is te verwachten ,,dat het resultaat een stukje 'christelijker' zal zijn''.

Allereerst bevalt de lijdelijkheid van deze positie me niet. Als de geseculariseerde omgeving inderdaad de 'natuurlijke leefwereld' van christenen zou zijn, stop dan maar met elke christelijke politieke en maatschappelijke actie. Gelukkig hebben christenen in Nederland en elders in Europa in verleden en heden hun roeping niet met deze argumentatie verwaarloosd.

Eerlijk gezegd weet ik ook slecht raad met de term 'natuurlijke leefwereld'. De terminologie roept een beeld op van onveranderlijkheid, waarbij de mens zich maar moet neerleggen, zoals de wet van de zwaartekracht. Bijbelser is het te spreken over een gebroken of geschonden leefwereld, die geestelijk is aangewezen op het helende werk van Jezus Christus, die zijn navolgers activeert tot levensheiliging en dienst in zijn koninkrijk. Daartoe behoort ook de christelijke actie.

Heimwee

Van meer fundamenteel politiek belang is de suggestie die wordt gewek, als zou een tegenstem uiting zijn van een heimwee naar een christelijke natiestaat uit het verleden en derhalve een blijk zijn van een reactionaire houding. Een degelijke wijze van zien miskent volledig het karakter van christelijke politieke actie. Het gaat hier echter wel om een hardnekkig misverstand, dat bij meer christenen leeft.

Dat misverstand bestaat hieruit dat de christelijke politiek zich óf zou concentreren op de handhaving van zogenaamde christelijke verworvenheden (symbolen, bijzonder onderwijs, restanten van zondagswetgeving, nostalgie naar een protestants nationaal verleden etc.) óf zich moet beperken tot getuigen in de vreemdelingschap. Het is een beeld waarin ik me als politicus niet herken of wens te herkennen, en ongetwijfeld velen met mij.

Christelijke politiek, evenals overigens liberale of sociaal-democratische, probeert een antwoord te geven op de vragen die het publieke verband van de staat stelt. Kernvragen zijn die naar de verhouding van gezag (van de overheid, lokaal of nationaal of Europees) en vrijheid (van de burger), de verdeling van (wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende) machten, de heerschappij van het recht over de macht, rechtvaardige sociaal-economische verhoudingen, de inhoud van internationale verantwoordelijkheid, het vinden van een goede ontwikkelingsrichting voor de samenleving enz. enz.

Voor het vinden van antwoorden op deze vragen gaat de christelijke politiek te rade bij de normatieve wijsheid van de Bijbel, leunend tegen de schouders van vele christelijke denkers uit het verleden die met dezelfde vragen werden geconfronteerd.

Dat is dus een wezenlijk andere benadering dan een verlangen naar een, al dan niet denkbeeldig of geromantiseerd, christelijk verleden. Of dat nu Nederland is of Europa. Een toestand uit het verleden kan en mag nooit normatief zijn, hooguit een aantrekkelijk voorbeeld voor het heden.

Ook de mate van secularisering is niet bepalend voor het uitvoeren van de christelijke politieke roeping. Natuurlijk zal een door en door geseculariseerd volk meer weerstand bieden aan een christelijk politiek programma. Dat zal het werk van een christenpoliticus niet eenvoudiger maken, maar die positie deelt hij met bijvoorbeeld een overtuigde socialist die nauwelijks een voet aan de grond krijgt in een door en door geliberaliseerde maatschappij.

Profeten

Christenpolitici kunnen inspiratie ontlenen aan de houding van veel oudtestamentische profeten. Die aanvaardden ook nooit de afval van het volk Israël als een 'natuurlijke leefwereld', waarbij zij zich moesten neerleggen. Integendeel, het activeerde hun profetisch getuigenis, waarin - met moderne taal geformuleerd - de onverkorte overtuiging doorklonk dat het niet goed zou gaan met het volk wanneer de wet van God genegeerd werd.

Natuurlijk, een christenpoliticus is geen getuigend profeet. Hij voegt zich naar de procedures van de parlementaire democratie, maar zal daarbinnen met vergelijkbare vrijmoedigheid het goede voor het volk zoeken, met de wet van God als universeel geldende richtingwijzer.

In de kern ging het dan ook daarover in het referendumdebat: 'het zoeken van het goede van het volk'. Bij dat zoeken werd, bijvoorbeeld door vertegenwoordigers van de ChristenUnie, kritisch gesproken over de architectuur van de Europese Unie na een onverhoopte aanvaarding van de zogenaamde Europese grondwet. De argumenten waren politiek en staatkundig, zoals ook een christenpoliticus betaamt, en dus niet een afwijzen per se op grond van een gedroomd christelijk verleden. Want in nostalgie kun je niet wonen.

Eimert van Middelkoop is lid van de Eerste Kamer voor de ChristenUnie en schrijft op deze plaats maandelijks een column.

Bron: Nederlands Dagblad