De heer Sap staat bekend om zijn liefde voor zowel referenda als Europa. Vandaar dat hij ons advies om tegen het referendum over de Grondwet voor Europa te stemmen dan ook betitelt als ‘een verzaken van een van de grootste opdrachten van onze tijd’, het in de hand werken van ‘een negatief populisme als dat van Wilders’, het ‘frustreren van het streven naar een gemeenschap van Europese volken’ en het niet ‘erkennen van de grootsheid van dit moment’.
Dat zijn nogal wat kwalificaties.

Ik ga hier niet in op de inhoudelijke, zakelijke argumenten van Sap. Daar valt soms veel, soms weinig op af te dingen. Ik zou alleen willen zeggen: wij beseffen wel degelijk de grootsheid van dit moment. En dat is ‘t ‘m nou juist. Wij kijken verder dan de letter van deze Grondwet en proeven de geest achter deze wet. En juist dát baart ons zorgen.

De letter van deze wet heeft zeker ook goede kanten en kent een aantal verbeteringen, maar de geest is niet goed. Het gaat hier niet om noodzakelijke samenwerking, maar om het bouwen van een grootmacht. In die zin ziet de ChristenUnie geen spoken, maar wel geesten.

Dat er in de preambule ‘religieus’ staat in plaats van ‘christelijk’ is op de letter beschouwd misschien niet meer dan een typisch geval van jammer. Wie echter de hele geschiedenis van de totstandkoming van deze Grondwet kent, weet dat er pogingen gedaan zijn om Europa slechts op de Verlichting te baseren en om de christelijke wortels en geschiedenis van Europa totaal te negeren. Gelukkig waren de regeringsleiders nog een beetje wijzer dan de Conventie.
Hoe dan ook, dat er ‘religieus’ in plaats van ‘christelijk’ staat heeft ook alles te maken met het open zetten van de deuren voor landen met heel veel moslims zoals Turkije en Bosnië.

Daar zijn we bij het wezenlijke probleem: de gelegenheid van deze herschikking en herformulering van verdragen is niet aangegrepen om duidelijker te bepalen waar de grenzen van Europa liggen. De geografische grenzen (volgens Sap kan de EU rustig doorgroeien tot 46 landen inclusief Turkije en Rusland), maar zeker ook de bevoegdheidsgrenzen.
Europa heeft in de afgelopen decennia steeds meer bevoegdheden naar zich toegehaald. Daar is nu geen paal en perk aan gesteld. Een gemiste kans. Er worden in deze Grondwet dan wel niet zo heel veel nieuwe bevoegdheden overgedragen aan ‘Brussel’, maar de deuren worden daarvoor wel wagenwijd opengezet. Zie de reactie van VVD-politicoloog Van de Haar op het artikel van Sap (‘Europese superstaat dreigt wel degelijk’, Trouw, 15 april 2005). Deze Grondwet is een blanco cheque voor nog meer machtsconcentratie. Zelfs minister Bot, voormalig permanent vertegenwoordiger van Nederland in Brussel, zei vorig jaar in zijn Humboldt-lezing dat ‘zelfbeperking in de afgelopen decennia bepaald niet de sterkste kant van de EU is geweest.’ Wat een understatement! Er is een voortdurende sprake van uitbreiding van EU-bemoeienis op aan elkaar grenzende beleidsterreinen. Dat wordt met deze Grondwet eerder meer dan minder.

Deze Grondwet geeft de EU straks een vaste voorzitter (in sommige vertalingen aangeduid als ‘president’), een eigen minister van Buitenlandse Zaken, de mogelijkheid om van besluitvormingsprocedure te veranderen en daarmee het Europese en de nationale parlementen te passeren, de mogelijkheid om kopgroepen te vormen die nauwer samenwerken, etc. etc. Als je dat voegt bij de psychologische triomf van een ‘ja’ van veel bevolkingen tegen dit verdrag met de propagandistische term ‘grondwet’, dan moet niemand gek opkijken als Europa straks in een hogere versnelling doordendert en alsmaar meer landen toelaat en alsmaar meer beleid naar zich toetrekt.

De ChristenUnie is niet tegen Europese samenwerking. Wij zijn niet tegen de Europese Unie. Deze Grondwet laat de machtsbalans echter definitief kantelen naar ‘Brussel’ en stelt geen paal en perk aan alsmaar voortschrijdende machtsconcentratie.

Tegen stemmen brengt Europa echt niet in een chaos, zoals minister Donner ons wil doen geloven. Het brengt Europa hopelijk wel eens een keer bij een proces van kritische zelfreflectie.

Door Erik van Dijk